menu

Techniek houdt ons een Spiegel voor

Dieter K. Hammer 

Veel mensen staan niet echt stil bij de spirituele aspecten van techniek. Dat is jammer omdat hier veel te leren valt over wat het betekent om echt mens te zijn. Dit inzicht is essentieel om met de negatieve aspecten van onze vertechniseerde maatschappij om te kunnen gaan en de toekomst van mens en aarde veilig te stellen. Wij zijn gewend om techniek en innovatie door middel van techniek als een gegeven te accepteren. Afhankelijk van de situatie hebben wij hierbij gevoelens en meningen, maar geen echt inzicht.

Ik vind het belangrijk om te leren in de spiegel te kijken die de techniek ons voorhoudt. Techniek komt namelijk niet ‘uit de hemel vallen’, maar is het resultaat van ons mens- en wereldbeeld, van de normen en waarden die wij hanteren. Van daaruit bedenken wij dingen die zich uiteindelijk in de fysieke wereld manifesteren. Na een tijdje worden zij onderdeel van onze leefomgeving, wennen wij eraan, en kunnen wij niet meer zonder. Elektriciteit, auto en internet zijn mooie voorbeelden van dit gegeven. Zij veranderen de wereld waarin wij leven en zonder dat wij het door hebben ook ons mens- en wereldbeeld. Zeker in het begin zien wij vooral de positieve kanten van technische innovaties en brengen meer van hetzelfde voort. Zo ontstaat een vicieuze cirkel, die ik de technologie carrousel noem. Omdat wij altijd meer willen, zit in deze cirkel een zelfversterkende kracht waardoor de carrousel steeds harder gaat draaien. Techniek is dus een belangrijke drijfveer achter het steeds jachtiger worden van ons leven.

Techniek is een externalisatie van bepaalde aspecten van onszelf. Een voorbeeld is ICT (Informatie en Communicatie Technologie). De hele ICT is gebaseerd op formele (wiskundige) logica: logische schakelingen in de hardware en op logica gebaseerde programmaregels in de software. Dit logisch denken hebben wij sinds de Griekse filosofie steeds verder ontwikkeld en nu vinden wij het in de techniek terug. Het menselijk denken omvat natuurlijk veel meer dan formele logica. Wij hebben hier dus te maken met het naar buiten projecteren van één bepaald aspect van de mens. De mens is gelukkig universeel, terwijl machines altijd eenzijdig zijn. Met betrekking tot die eenzijdigheid (bijvoorbeeld snel rekenen) presteren ze veel beter dan de mens, maar de mens is op alle gebieden thuis. 1) 2)

In principe zijn er twee manieren om met dit fenomeen om te gaan: onbewust en hijgend mee lopen of bewust in de spiegel te kijken die techniek en maatschappij ons voorhouden. Dit is niet altijd prettig omdat wij dan vooral met twee dingen geconfronteerd worden. Aan de ene kant de eenzijdige gedachten die ten grondslag liggen aan de vertechniseerde wereld die wij geschapen hebben. Aan de andere kant de afgronden van onze ziel die voorkomen dat wij op een gedisciplineerde en goede manier met techniek omgaan, zoals ons egoïsme, ons gebrek aan moraliteit en de zwakheid van onze wil.

Het feit dat techniek ons een spiegel voorhoudt heeft nog een dieperliggend spiritueel aspect. Achter de coulissen van de techniek werken spirituele krachten die de mens af willen brengen van de ontwikkelingsweg die de goden hebben voorzien. Zij willen de ontwikkeling hun kant op sturen. De voornaamste krachten zijn hier al vaker genoemd. (3) Lucifer wil ons in illusies verstrikken en hoogmoedig maken door ons te laten geloven dat wij god kunnen spelen en alles naar onze hand kunnen zetten. Ahriman wil alles mechaniseren, de mens tot een machine maken en hem zo van de geest afsluiten. Hij wil ons aan de materie kluisteren en hij is ook de inspirator van alle techniek. Deze twee geestwezens werken in de techniek op een slimme manier samen. Lucifer maakt ons enthousiast voor alle mooie en nuttige dingen, terwijl Ahriman ervoor zorgt dat wij in het netwerk van techniek gevangen raken en zo onze menselijkheid dreigen te verliezen.

Aan de andere kant hebben wij deze twee geestelijke krachten ook nodig. Lucifer brengt ons inzicht, kunst en creativiteit. Ahriman zorgt ervoor dat wij ons met de fysieke wereld kunnen verbinden. Door in de spiegel van de techniek en haar uitwerkingen op onszelf en de maatschappij te kijken moeten wij uiteindelijk leren om de verzoekingen door deze twee krachten te weerstaan en ze zodoende te verlossen. (4) Dit is nog een lange weg, maar absoluut noodzakelijk.

Over de maatschappelijke aspecten van techniek en de spirituele krachten die erachter staan valt uiteraard nog veel meer te vertellen. Hier wil ik mij concentreren op een van de meest belangrijke dingen die wij in de spiegel kunnen zien: onze eenzijdige denkbeelden en hun uitwerkingen.

Ons denken is sinds de oudheid steeds abstracter en minder levend geworden. Dit heeft ermee te maken dat de mens zijn oude helderziende vermogens heeft verloren en zich steeds meer met de materie verbonden heeft. Vanaf de verlichting en de daarop volgende industriële revolutie gaat het met een sneltreinvaart. Het rationele denken wordt steeds abstracter en wiskundiger, vooral in de wetenschap. Het opkomende kapitalisme zorgt ook ervoor dat het ook steeds instrumenteler wordt, dat wil zeggen op efficiëntie en materiële winst gericht. Deze ontwikkeling van het denken ligt aan de basis van onze huidige techniek en daarmee ook van onze materiële welstand.

De schaduwkant is dat wij steeds minder van concrete fenomenen uitgaan en steeds meer van abstracte modellen. Deze modellen kunnen van wiskundige aard zijn, zoals in wetenschap en techniek, maar het kunnen ook protocollen zijn over hoe wij met de dingen en met elkaar omgaan. Een voorbeeld is de zorg, waar het steeds meer om targets en kostenefficiëntie gaat en steeds minder om concrete mensen en hun individuele behoeften. Mensen krijgen bijvoorbeeld een bepaald DBC-label (Diagnose Behandeling Combinatie) opgeplakt en worden in een bepaalde categorie ingeschaald. Een dergelijk DBC is een voorbeeld van een abstract model. Het is efficiënt voor behandelaars en ziektekostenverzekeraars, maar de mens als individu wordt hiermee geen recht gedaan.

Naast alle zwaktes en steken die wij hebben laten vallen komen wij onze eenzijdige gedachten ook na onze dood in het kamaloka tegen. (5) In het levenspanorama worden al onze gedachten en herinneringen naar buiten gebracht. Wat wij diep in onszelf (in ons etherlichaam) bewaard hebben staat plotseling om ons heen en wordt ook openbaar voor de geestelijke wereld. Dit kan heel confronterend en pijnlijk zijn. Tijdens de reis door de astrale wereld en het Devachan moeten wij dit alles onder ogen zien en metamorfoseren. Door de spiegel die techniek ons voorhoudt serieus te nemen, werken wij al tijdens ons leven aan een makkelijker reis door de geestelijke wereld. Wij verwerken hier op aarde al oud karma en initiëren op deze manier nieuw karma in de goede richting.

Wat valt ons te doen om deze vicieuze cirkel te doorbreken? In mijn ogen gaat het vooral om drie dingen:

Bewustzijn ontwikkelen voor de spirituele achtergronden van moderne techniek. Gelukkig zien wij steeds meer dat er naast alle mooie dingen die techniek mogelijk maakt ook serieuze problemen zijn, bijvoorbeeld: privacy, omgang met sociale media, gevangen raken in een informatiebubbel en verslaving. Maar dit speelt zich nog steeds op een aards niveau af.

Juiste omgang met onze levens- ofwel etherische krachten. Moderne techniek (en vooral ICT) zuigt levenskrachten. Als je te lang achter het beeldscherm zit merk je dit o.a. in het achteruit gaan van je creativiteit en sociale vermogens. Je raakt aan pc, tablet of smartphone gekluisterd en verkeert in een soort mechanisch actie-reactiepatroon tussen het verschijnen van beelden en het reageren via muis en toetsenbord. Je bent hoofdzakelijk met je hoofd bezig, waardoor je gevoel verdwijnt. In feite zijn het jouw ‘vrije etherkrachten’ (6) die hier in de machine vloeien in plaats van jouw aandacht en denken te ondersteunen.

Belangrijk is ook het verzorgen en versterken van onze etherkrachten. Hiervoor bestaat een breed palet van activiteiten, zoals: intuïtieve ontwikkeling, natuurbeleving, leven met de kringloop van het jaar en de kwaliteit van de weekdagen, kunst en creativiteit, beoefenen van het zesvoudig- en achtvoudig pad, en meditatie.

Besef dat wij deze klus niet alleen kunnen klaren, maar hulp nodig hebben van de geestelijke wereld en vooral van Michaël en Christus. Deze hulp komt in de huidige tijd niet meer vanzelf, maar moet bewust gevraagd worden.

Michaël kan ons helpen om naast de aardse hersengebonden intelligentie, die realiteit wordt in de moderne techniek, ook met kosmische intelligentie te werken. Hij laat zijn intellectualiteit door de harten van mensen stromen en nodigt ons uit om met hoofd en hart (gevoel) te denken. Op die manier leert hij ons om de geest achter de materie en in onze medemens te zien. Michaël helpt ons ook om het evenwicht tussen de uitersten te zoeken en zo het zwart/wit denken te overwinnen dat wij in onze maatschappij zo vaak tegen komen. Het zwart-wit denken dat wij ook in de nullen en enen van onze computers terug vinden. Dit evenwicht is noodzakelijk om tot moreel handelen en vrijheid te kunnen komen. Hiervoor is vaak moed (een andere michaëlische kwaliteit) nodig.

Michaël is de dienaar en gezant van Christus die door het mysterie van Golgotha de mogelijkheid geschapen heeft om mens en aarde weer te vergeestelijken. Hij neemt al onze daden liefdevol in zijn hart op en helpt ons ons ik, ofwel ons hoger zelf, te ontwikkelen. Christus is ‘de Heer der hemelkrachten op aarde’ en werkt als de etherische Christus aan de verdere ontwikkeling van mens en aarde.

Rudolf Steiner zegt het duidelijk: In ons vijfde na-Atlantische tijdperk moet de mens een strijder zijn voor het spirituele; hij moet zich ervan bewust zijn dat zijn krachten verslappen als hij ze niet voortdurend in toom houdt voor de verovering van de spirituele wereld. (7)

Meer bewustzijn voor de spiegel die de techniek ons voorhoudt is een belangrijke weg om dit te bereiken. De weg naar de toekomst is niet de materiële groei die het materialisme ons belooft, maar spirituele groei.


Noten
  1. Als je bedenkt dat de mens de maat van alle dingen is en de hele schepping om de ontwikkeling van de mens draait, is dit niet verwonderlijk.
  2. Zie ook Werner Georg Haverbeck, Die andere Schöpfung, Urachhaus 1978
  3. Hans Stolp, Christus als weg tussen Lucifer en Ahriman, Luister-cd http://dichterbijdanooit.com/?p=109
  4. Christus moest tijdens de verzoeking in de woestijn ook Lucifer en Ahriman weerstaan: Mattheüs 4 : 1 - 11, Marcus 1 : 12 - 13 en Lucas 4 : 1 - 13
  5. Zie bijvoorbeeld Hans Stolp, Wat gebeurt er als je dood gaat?, Ankh-Hermes 2016
  6. Tijdens de jeugd worden de etherkrachten hoofdzakelijk gebruikt om lichaam en ziel op te bouwen. Vanaf het volwassen zijn komen etherkrachten vrij die gebruikt kunnen worden om het denken te spiritualiseren en te verlevendigen.
  7. Rudolf Steiner, GA 178 Individuelle Geistwesen und ihr Wirken in der Seele des Menschen, voordracht van 19-11-1917 in Dornach, pagina 205

Meer informatie

© Esoterisch Christendom 2024