Terugblikken op je leven: een karmaoefening

Hans Stolp

De vraag naar het waarom…

Wie van ons doet het niet: af en toe terugblikken op je leven en op alles wat er in je leven gebeurde? Wie vraagt zich af en toe niet af, waarom je leven gegaan is, zoals het ging? En wie stelt zichzelf af en toe niet die vraag: waarom moest het zo gaan? En waarom is het zo en niet anders gegaan?

Als we ouder worden, wordt de neiging om terug te kijken nog vanzelfsprekender: hoe ouder we worden, hoe meer herinneringen naar boven komen. Maar ook jongeren nemen tegenwoordig steeds vaker de tijd om hun eigen leven te leren begrijpen en zicht te krijgen op het waarom van hun leven en op hun levensopdracht. Dit is immers de tijd, waarin we ons bewustzijn moeten ontwikkelen en dus dienen we ons bewust te worden van wie we zijn, waarom we hier op aarde zijn, en wat onze opdracht is.

Terugkijkend zien wij dikwijls zoveel gebeurtenissen en zoveel situaties die – hoe oud we ook zijn – nog altijd vragen oproepen. Waarom werden we nu juist in dat gezin geboren? Waarom raakten we vervreemd van (een van) onze ouders of van een van onze kinderen? Waarom moesten we afscheid nemen van mensen die ons lief waren? En waarom moest die ziekte op onze levensweg komen?

Het zijn vragen waarover we niet zo vaak met anderen praten. Dat doen we meestal alleen maar met een enkele vertrouwde, áls we er überhaupt al met anderen over praten. Toch zijn het vragen die regelmatig in het hart van velen opkomen en om aandacht vragen. Vooral ’s nachts, als we in bed liggen en niet slapen kunnen, komen deze vragen dikwijls naar boven. Dan zien we onze herinneringen terug en voelen we weer iets van de emoties, waarmee die toenmalige gebeurtenissen gepaard gingen.

Een karmaoefening

Rudolf Steiner heeft de eeuwenoude, heilige wetten van karma en reïncarnatie op een nieuwe, hedendaagse manier uitgelegd en toegelicht. Daarbij heeft hij mensen die hun eigen leven en hun eigen karma willen leren begrijpen, een bepaalde oefening aanbevolen. Het is een oefening die je niet alleen helpt te begrijpen waarom je leven ging zoals het ging, maar die je stap voor stap ook leert om je eigen karma te aanvaarden. Het is geen gemakkelijke oefening – logisch eigenlijk, want je eigen karma leren aanvaarden is nu eenmaal een stevige klus. Er zijn dan ook tijden in ons leven, waarin de pijn en de wanhoop over wat er gebeurde, nog te groot zijn om ons aan deze oefening te kunnen wijden. En dan moet je deze oefening dus ook niet doen. Kortom: de karmaoefening die Rudolf Steiner ons voorlegt is er een, waartoe we pas in staat zijn als we de ergste pijn en het heftigste verdriet van de pijnlijke ervaringen die ons overkwamen, verwerkt hebben.

Bij deze oefening gaat het erom ons te verplaatsen in ons hoger Zelf of ons hogere Ik. Dat ware Zelf (ook wel de geest genoemd) zweeft grotendeels nog boven ons hoofd, maar kan ons vandaaruit wel inspireren, leiden en helpen. Nu is het zo dat ons hoger Zelf voordat wij geboren werden heel bewust heeft gekozen voor alle ervaringen die ons later op aarde zouden overkomen en die ons inmiddels voor een deel ook al overkomen zijn. Ons hoger Zelf wist namelijk welke lessen we hier zouden komen leren, wat onze levensopdracht zou zijn en welke geestelijke winst we in dit leven op aarde zouden mogen behalen. En dus koos ons hoger Zelf voor al die gebeurtenissen en ervaringen die ons zouden helpen ons geestelijk zó te ontwikkelen, zoals het bedoeld is. Daartoe horen natuurlijk ook (en misschien wel vooral) moeilijke en pijnlijke ervaringen: juist van die ervaringen leren we – zoals iedereen uit eigen ervaring inmiddels wel weet – het meest.

Bij de karmaoefening gaat het er nu om je te verplaatsen in je ware, je hoger Zelf en te doorvoelen waarom ons hoger Zelf met opzet, heel bewust, ja, zelfs met een zeker enthousiasme koos voor alle ervaringen die ons in ons aardse leven overkomen en dus ook voor de donkere ervaringen.

Ons hoger Zelf leidt ons leven in samenspraak met onze eigen engel en met Christus. Het overziet niet alleen ons huidige leven, maar heeft ook weet van alle vorige levens. Het overziet de gehele levensschool die wij op aarde leven na leven doorlopen. Het overziet ook de vorderingen die wij inmiddels gemaakt hebben. Daarnaast overziet het wat wij nog leren moeten en wat de volgende stappen moeten zijn op onze weg van geestelijke groei. En vanuit een zekere vreugde over de geestelijke groei die nu, in het komende aardse leven mogelijk is, kiest ons hoger Zelf soms (vaak) ook voor stevige en pijnlijke levenslessen.

Deze karmaoefening vraagt dus van ons: verplaats je nu eens in je hoger Zelf, probeer eens de beslistheid en zelfs het enthousiasme te begrijpen en te doorvoelen, waarmee je hoger Zelf voor die stevige levenslessen koos. Dan zul je op een andere manier tegen de pijnlijke ervaringen van je leven aan gaan kijken.

Op zoek naar de zin van het donker

Door deze oefening wordt onze aandacht gericht op de zin van onze donkere levenservaringen. Daarom wordt ons bij deze oefening gevraagd ons bewust te maken wat wij nu eigenlijk van onze ervaringen geleerd hebben en welke geestelijke winst zij ons gebracht hebben. Dat is immers de reden, waarom ons hoger Zelf voor al die ervaringen koos.

Zo te leren kijken is niet gemakkelijk. Want ons ego (ons lagere ik) stribbelt behoorlijk tegen. Ons ego vindt meestal dat de schuld voor bepaalde donkere ervaringen bij anderen ligt: zij hebben ons dat en dat aangedaan. De boosheid die het ego daarbij voelt, weerhoudt ons ervan om op zoek te gaan naar de diepere betekenis van die donkere ervaringen en naar de geestelijke winst die deze ons uiteindelijk gebracht hebben of kunnen brengen.

Ook sluit ons ego zich liever op in bitterheid en zelfbeklag: Waarom moet mij dat nu overkomen? Dat is toch niet eerlijk? Andere mensen gaat het vaak voor de wind, maar mij overkomt de ene zware ervaring na de andere… Het ego ziet zichzelf liever als slachtoffer, dan als iemand die zelf verantwoordelijk is. Dus ook verantwoordelijk voor de manier waarop wij omgaan met de donkere ervaringen die samenhangen met ons karma.

We moeten dus steeds de overstap maken vanuit de manier van denken van ons ego naar de manier van kijken van ons hoger Zelf. Kent het ego alleen maar bitterheid, boosheid en slachtofferschap, ons hoger Zelf richt onze blik op de winst die wij op het donker behalen mogen. Een winst die niet vanzelfsprekend is, maar die alleen mogelijk wordt, als we bereid zijn door het donker heen te gaan, het tot op de bodem te doorvoelen en dan los te laten.

Dat is overigens geen gemakkelijke weg: het is een weg, waarop wij de ervaring opdoen dat we aan de pijn en de eenzaamheid ten onder dreigen te gaan. Maar het is ook een weg, waarop we zullen mogen ervaren dat we dwars door de onmacht heen opnieuw geboren worden. Dat we tot nieuwe mensen worden, die met een nieuwe blik naar het leven kijken en die met meer innerlijke vrede en overgave in het leven staan. En die bovendien milder zijn geworden, liever, warmer.

Juist voor deze dingen geldt: wie dit alles zelf ervaren heeft, heeft aan een paar woorden genoeg om het te begrijpen. Maar wie het niet zelf ervaren heeft, denkt begrijpelijkerwijze al gauw: wat een moeilijk gedoe… Zo moeilijk is het leven toch niet?

Waarom wordt tot daarom

Leren kijken door de ogen van ons hoger Zelf, in plaats van door de ogen van ons ego: daar gaat het dus om. Het is een overgang die we steeds weer moeten herhalen, omdat we zo dikwijls terugvallen in bitterheid, zelfbeklag of verwijten naar anderen. We zijn immers geneigd steeds weer door de ogen van ons ego te kijken en dus zullen we er elke keer weer heel bewust voor moeten kiezen om door de ogen van ons hoger Zelf te leren kijken.

Maar hoe gemakkelijker ons die overgang afgaat en hoe meer we met de ogen van ons hoger Zelf leren kijken, hoe meer we vol vreugde en ontroering zullen mogen ervaren dat onze vraag: Waarom toch? tot Daarom! wordt. Dan zullen we ook de verborgen achtergrond van ons leven gaan zien en steeds beter begrijpen: zo moest het wel gaan, ja, het kon zelfs niet anders gaan, want alleen zo kon ik de mens worden die ik nu geworden ben.

Natuurlijk heb je veel geduld nodig voor deze oefening. Je moet niet denken dat je deze zomaar op een dag even volbrengen kunt. Steeds weer zul je moeten oefenen, steeds weer zul je hem moeten herhalen.

Daarbij is het overigens heel belangrijk dat je je gevoelens van verdriet, boosheid en onmacht niet wegdrukt en verdringt. Dat is namelijk de grote valkuil van deze oefening: dat je je donkere gevoelens wegdrukt, in plaats van ze tot op de bodem toe te doorleven. Je ziet het soms zelfs aan het uiterlijk van mensen dat ze allerlei donkere gevoelens wegdrukken. Je ziet hoe die donkere, verstopte gevoelens van binnenuit iemand kunnen ´opeten´: zo iemand wordt magerder en magerder en het lijkt alsof zo iemand van binnenuit wordt opgegeten.

De verborgen wereld gaat open

De winst die deze oefening ons brengt is niet alleen dat ons Waarom? tot Daarom! wordt. Je kunt dankzij deze oefening (mits deze regelmatig en met geduld herhaald wordt) nog meer winst behalen:

Meer en meer begin je meteen bij alles wat je overkomt je te realiseren: daarom komt dit op mijn weg! Dat houdt in dat je leert kijken tot voorbij de buitenkant en gevoelig wordt voor het zinvolle patroon dat achter alle uiterlijke gebeurtenissen verborgen ligt.
Maar niet alleen naar je eigen leven ga je zo kijken, ook naar het leven van anderen leer je kijken met de ogen van het hoger Zelf. Daardoor wordt ook het leven van anderen steeds doorzichtiger. Met liefde en respect kijkend naar de ander, krijg je een open oog voor de grotere werkelijkheid die achter het uiterlijk van de ander verborgen ligt.
Maar hoe meer je zo leert kijken naar jezelf en naar anderen, hoe meer je ook begint te ontdekken dat er achter alles wat ons in deze tijd overkomt (en wat onze samenleving in zijn geheel overkomt) een zorgvuldige leiding verborgen ligt. Daardoor wordt je gevoelig voor de engelenwereld en voor de leiding die van Christus zelf uitgaat.
Het is mijn persoonlijke ervaring dat je door deze nieuwe levenshouding: leren kijken met de ogen van het hoger Zelf, ook de blijvende verbinding met je geliefde gestorvenen zult gaan ervaren. Met sommige gestorvenen heb ik daardoor na hun dood zelfs een krachtiger verbinding dan tijdens hun aardse leven.

Verwondering

Wie zich wijdt aan de karmaoefening die ons leert kijken met de ogen van ons hoger Zelf, zal meer en meer verwonderd raken. Verwondering zal het grondgevoel worden, dat ons hart doortrekt. Verwondering over de grootheid van het goddelijke Plan, over de leiding waarmee wij zo zorgvuldig vanuit de geestelijke wereld geleid worden. Verwondering dat er geen toeval bestaat, maar dat alles past binnen het grote Plan, ook datgene dat ons eerst zo zinloos en zo onbegrijpelijk voorkwam.

De meest intense verwondering – zo intens, omdat deze uit pijn en verdriet is voortgekomen – is deze ontdekking: zo diep als het donker is dat wij hier in dit aardse leven zo vaak doorleven moeten, zo groots is het licht dat uit het donker geboren wordt. Hoe dieper het duister, hoe grootser en helderder is immers het licht dat in ons hart dat door het duister gewekt wordt.

Wie dat ervaren mag, begint de betekenis te beseffen van de karmaoefening die ons werd toevertrouwd!

Van harte hoop ik dat ieder die zich geduldig en met volharding aan deze oefening wijdt, deze winst zal mogen gaan ervaren en die zal mogen meenemen in het eigen hart als een kostbare schat die niemand ons ooit meer afnemen kan.

Dit artikel is overgenomen uit Verwachting nr. 68 2013. Een uitgave van de stichting De Heraut. zie ook www.stichtingdeheraut.nl